silhouetten tegen het licht

Daar is ie dan: de film Silhouetten tegen het licht. Premiere in de Dikke Toren te Zierikzee j.l. 17 april 2015. 3 jaar geleden wisten we dat daar op de muur de film vertoond ging worden. er zijn ruim 50 duizend bezoekers elke zomer.

surrealistisch

De film heeft een zeer speciale stijl: magisch realistisch of surrealistisch zoals Margritte, maar dan toch ook met een zekere Tati inslag. De film neigt naar autonome beelden en situaties die op zichzelf staan en waar de dingen verwondering oproepen, een eerste ontdekking, het verdwalen en het zoeken tegelijk. De man (Corneliu Ganea) is duidelijk verdwaald. Hij bevindt zich in situaties met mensen en omgeving die hem leiden en een andere blik geven door het lijnenspel, de schaduw en zijn droom over een vrouw.

Door de film heen speelt een kleine verhaallijn: is hij nu gestrand met de auto, met zijn leven, vraagt hij zichzelf af wat hij met zichzelf aanmoet? De werkelijkheid lijkt zich steeds te vertekenen en hij laat zich leiden door zijn verbeelding: we zien door zijn ogen. Je moet ook enigszins denken aan de klassieke mythe van Orpheus en Eurodice door de sterke beelden van schaduwen en het terugverlangen. Je hebt geen verhaal nodig: het zijn de beelden, de lijnen en de dynamiek ervan die op zichzelf een verhaal vertellen. 'Silhouetten tegen het licht' is een kunst - mime-dans film, waarin het spel teruggebracht is tot zijn eenvoud en zijn eigen lading. Als in een open dramaturgie maakt de kijker zijn eigen verhaal.                                                                             
De meest toegankelijke is het verhalende. De kijker is gewend vanuit een verhalende codering te kijken.  Deze film heeft geen dragende plot of herkenbaar vertelgegeven, maar je voelt je er zeer mee verbonden door het zintuiglijke en tastbare.  Er wordt een wereld gecreëerd tussen droom en werkelijkheid waarin meer dan een verhaal wordt verteld. Het laat de schoonheid zien van het lijnenspel in een landschap, het laat de verwondering en het verdwalen zien: iedere kijker kan zijn eigen droom maken. Voor mij is de essentie van mime-dans het verdwalen en de verwondering. Door zo nauw met Eef te werken kon ik mijn fascinatie met haar delen en bijdragen aan een film die een andere kijk geeft.
Corneliu Ganea is een geweldige danser om mee te werken. Hij voelde vaak precies aan waar de essentie van het spel of de beweging lag: geen aankleding met esthetiek en vorm, maar het zijn-  het één zijn - met de plek en met de ontdekking van het moment. Het intrinsieke in het aanwezig zijn, met een zekere spanning zonder dat meteen de uiterlijke vorm er op wordt uitgelegd.

De film beweegt in zijn kaders als geënsceneerde fotografie. De nauwkeurigheid en de precisie spreken met intensiteit. We zien niet alleen een man die stilstaat en kijkt; we zien de intensiteit van het staan en de details (de wind beweegt zijn broekpijp). Het lijkt alsof hij trilt, alsof zijn staan en kijken een gedicht is. mede door de omgeving en horizon, het licht en de lijnen, de zindering van de lucht.  In totaal duurt de film een klein half uur, naar het eind toe zien we meer mensen, meer kleur en nemen de beelden in vrolijkheid en dynamiek toe, de man danst meer en meer. Met de fanfare op de dijk komt hij weer terug bij de zee en bij zijn uitgangspunt en verdwijnt. Het is een zich herhalende cyclus. De film wordt als in een loop continue vervolgd en het publiek die de toren bezoekt kan zelf bepalen wanneer zij niet meer kijkt. In die zin is dit ook een experimentele film installatie te noemen. 'Silhouetten tegen het licht' is een ode aan het landschap van Schouwen Duivenland. Het is een gedicht. De muzikaliteit van de beelden is het metrum van het landschap en de verwondering. De hier opgenomen storyboard afbeeldingen zijn van de hand van Eef de Graaf en Kianoosh Gerami. De foto's zijn door mij genomen tijdens de opnamen.

De schaduw die ons achtervolgt. 

Het zonlicht duwt zijn silhouet vooruit

Dit ben ik denkt hij-

De vorm van het gezicht, de kromming van de neus en hoe het over zijn kin verder loopt.

Dit ben ik.

Maar waar gaat hij heen.

Op zoek naar de verte en naar het licht -

Hij ziet niet waar naar toe en zijn handen zijn zijn ogen.

Weerkaats het licht op zijn huid.

Tintelt het op zijn hoofd en zingt het van binnen. Buiten is het stil en stil staat hij op de dijk. Voorover gebogen in de wind. Waait het zand, kringelt het water, zucht de lucht.

                                                                                           rennen de mensen, hij kijkt en hoort de stappen, hij draait en loopt en danst op de dijk.

De beweging zit overal. Niet alleen binnen de scenes maar ook in het geluid, en in de filmmanier.

 In verschillende scenes denken we in beweging, denk we in choreografie van lijnen en ritme. Het is een constructie  die zich steeds verder uitvouwt. Als een kaartenhuis, een logica die je kunt volgen in het innerlijke zoeken van de man.
 

De Brouwers-dam en Schouwen Duivenland laten zien dat het landschap in beweging  en veranderlijk is, van wolken, dijk, ribbelingen in het zand tot de akkers en wegen, het licht. Dat de mens daartussen is en zich verplaatst tussen al die veranderende lijnen. Het lijkt  een dans voorovergebogen tegen de elementen, erop ingaand en met de omgeving versmeltend. Het zintuiglijke zoeken weerspiegelt zich in het landschap. Als een surrealistische droom wordt het zichtbaar in lijnen en contouren.

Opening 17 april

Eef de Graaf heeft het woord: ze schets de lange weg, de aanloop en het proces van maken tot het eindresultaat nu. Ongelooflijke volharding. Tegen alle bezuiniging en weinig overheids steun in.  We hebben met een eigen crowdfunding de laatste ondersteuning kunnen financieren. Alle uren zo goed als onbetaald. 

Na de lovende woorden van de wethoudster, ga ik iets zeggen. Eef vroeg me de avond ervoor iets vanuit de kunst te zeggen. Aangekomen begreep ik ook dat er wat tijd gerekt moest worden omdat de zon iets later daalde en anders het licht van de film wegnam bij te vroeg starten. We staan met 100 man of meer dicht tegen elkaar aan in de beperkte ruimte van de (officiële naam) Sint Lievenmonstertoren op het Kerkplein. Het toilet bevindt zich op loopafstand in het Fizi filmhuis gebouw. Er staat een gure wind, de terrasbranders zorgen gelukkig voor enige opwarming.

met de geur van klei

17 april - Op weg naar Zierikzee: vooral het laatste jaar waarin de opnamen plaatsvonden ben ik elke keer 2uur en 15min. onderweg van Arnhem naar Schouwen Duivenland, en ook terug.

Als je Zeeland binnenrijdt, mag er 80 km per uur op de provinciale weg.

Nu ik deze keer erheen rijd en mijn vrouw naast mij in slaap sukkelt, verrast mij net als elke keer ervoor, opnieuw de wonderlijke lijnen, het licht en de zon.

De lange rit geeft me de gelegenheid enkele woorden voor te bereiden in mijn hoofd.

Ik spreek ze bij de opening voor de eerste keer uit:

De vloer is je landschap. Dat zegt en leert de dans ons.

Die vloer is voor de film en voor ons makers het landschap van Schouwen Duivenland geworden.

Met het speelse en dwingende oog van Eef,

met de kaders van Rieks,

met de oren van Roger

met het lijf en de lichte tred van Corneliu

met het krullende haar van Maja

met het potlood van Kianoosh

met alle helpende en dragende handen

en met mijn choreografie

Met de geur van de klei

met de kleur van het water

met de stem van het licht

werd de film voor ons voor mij een dansend gedicht

Alsof je met een guts - met een beitel een 3 d tekening maakt in het landschap, in de ruimte

zo wordt  het hart van Schouwen Duivenland in de film als een ets.

Kunst is pas kunst als er een lijstje omheen wordt gezet

Dat is prikkelend bedoeld en gaat over de een manier van kijken, het perspectief

Ik ga nu iets uittrekken zeg ik dan, en doe vervolgens een dansje...

Het beeld van de film staat al op de muur van de toren boven onze hoofden en ik sta midden in de opgestelde instrumenten op de vloer voor de live uitvoering bij de film. De muur geeft een extra dimensie, geen filmscherm - nee de muur speelt mee met al zijn oneffenheden. Ik moet aan de 'gerauschmacher' denken als ik zoveel mij onbekende materialen en objecten op de grond zie liggen. 
De 'gerauschmacher' zorgde voor geluid, geluidseffecten en muziek  tijdens de vertoning van de stille (zonder geluid) zwart wit films (tot de jaren 1930  in filmtheaters). Voor de eerste vertoning is hier  de muziek ook afzonderlijk van de filmbeelden. Dat geeft een aparte sensatie. Filmbeelden en geluid neem je afzonderlijk waar en meng je zelf. De groep heet YUTAKA van Rob Maaskant, Ingeborg Cneut, Onno van Tongeren: zij bespelen instrumenten uit alle delen van de wereld: gamelan, percussieschalen (Pjingels), Afrikaanse speetdrums (kirins), anklungs (Indonesische bamboeschudders) basdrum (doun-doun) balafon (waterdrums), guzheng (chinese harp) viool, trompetviool, cello, contrabas, lier, Udu (vaasdrums) en meer. Maja Jawor, helaas verhinderd door flinke griep en keelontsteking.   Wanneer je Zierikzee en Schouwen Duivenland deze zomer bezoekt: de film is te zien in De Dikke Toren, en anders is de dvd film met muziek te koop bij Stichting View:  info@stichtingview.nl  of een mail aan de blogger. Met Ruud Monster (nu als producer) maakte ik eerder films als 'De Passant'(1985), 'De Woede in de kop van de doelman'(1985) e.a.