Translate

vrijdag 15 mei 2015

de mompelende man


De mompelende man 

De mompelende man heeft een continue brom - ruis - geluid. Overal waar hij loopt - gaat, hoor je een aan elkaar breien van klanken als een rode draad door zijn verhaal. Wat hij zegt is niet echt ter zake, de boodschap zit in de aaneenrijging en verbondenheid. Met de klanken lijkt zijn directe omgeving te verkleven, zijn fiets plakt van de mompels en ook zijn voetsporen lichten lichtjes op door de vele pulserende lusjes. De mompelende man is een beeld, maar ook een muziekstuk, dat de tijd vooruit stuwt en de plekken doordrenkt met een kabbelend stromen. Je ziet hem één worden met de chauffeur in de 40jaar oude gebutste Renault 4 tijdens een motregenbuitje onderweg. Snelheid 2 van de lawaaierige ruitenwissers staat ingeschakeld terwijl hij hardopdenkend met gesloten mond de namen en personen opnoemt die hij straks bij de inhuldiging van het beeldje op het dorpsplein dank je wel gaat toevoegen voor de steun en de vriendschap. Als hij het plein oploopt horen we zijn mompels samenvallen met het fladderen van zijn broekspijpen en het piepen van zijn verschoten afgetrapte gymschoenen. Mompelen wat is dat? Mompelliedje van de fabeltjeskrant of meer als Kurt Schwitters? We kennen natuurlijk allemaal R.E.M. Michael Stide - hij geeft commentaar op zijn nu eeuwige mompelende man status.
Zelf doe ik dat met hardopgedachten en ook blog: ik rijg. Ik rijg de woorden aan elkaar en door de lange zinnen die ik creëer ontstaat er een enigszins poëtische muzikaliteit in mijn woorden opeenstapeling, hier en daar probeer ik wat bij te sturen, maar vind onderweg ook weer associaties en nieuwe openingen en zijpaden uit, zodat er - gelet op de woordenstroom - de ritmiek meer leidend is dan de betekenis, tenminste als je enigszins toch wel gevoel voor de context hebt waarin je je begeeft als je überhaupt begint met spreken en de zinnen lang niet altijd zinvol uit je mond komen en zelfs haperen, maar dat is dan natuurlijk ook de charme, zeg maar, dat het op dat moment alliteraties of bokkensprongen begint te vertonen en daardoor je gehoor naar voren laat leunen om maar niets te missen hoe deze zin dan weer eindigt. Allerlei prikkels, laadjes gaan open en dicht en willen met hun informatie meedoen, wie ben ik om dat tegen te gaan. ben ik dan echt een ontkend ADHDer of dyslex.?

2 stemmig

Van het hotel café Americain was een van de kelners (gérant eigenlijk daar)in de jaren 70 een begrip. Hij was al enigszins op leeftijd, was geheel vergroeid met zijn routine en bracht zeer vertrouwd jarenlang koffie en gebak en een bijpassend likeurtje als daar om werd gevraagd. Veel bezoekers bestonden op zijn werkuren uit dames op leeftijd die in stijl met elkaar gingen roddelen onder het genot van iets lekkers. vooral ook om passanten, kennissen, en andere bezoekers van het café een oog uit te draaien. Krioelend en giechelend ondanks hun leeftijd konden zij zich zeer vermaken. De gérant stoorde zich er niet aan, hij had een onberispelijke vorm en stijl. Hij had echter wel een merkwaardige gewoonte ontwikkeld en kon zijn commentaar op zijn klanten niet meer binnen houden. Normaal gesproken houden we wat we denken voor onszelf. Bij hem was het aan de oppervlakte gekomen, dat wat hij zei was weliswaar in een soort van andere stembuiging alsof er 2 stemmen in 1 lichaam zaten, maar toch duidelijk verstaanbaar. Op elke bestelling kreeg de oudere dameskrans dan na de 1e stem 'Jawel mevrouw, natuurlijk' er met de 2e stem bij toegevoegd, 'Ouwe zeur, alweer dat zelfde permanentje' en 'Kan het er nog bij' en 'Moeten we niet een beetje aan de lijn doen?'. 'oh-Wat fijn, een borreltje - komen we dan nog wel thuis?'

Stroopwafel


Lang geleden woonde ik op de Jacob van Lennepkade. Ik geloof dat hij Paul heette en hij speelde piano. Hij kwam uit London - was daar muziek aan het studeren, en we boden hem onderdak. Hij was helemaal verzot op stroopwafels.
Paul kende beslist geen Nederlands. We stuurden hem naar de avondwinkel op JP Heije, toen toevluchtsoord voor late werkers en altijd buiten winkeltijden open. Ik deed hem voor hoe hij 

                                                                                                                                  s t r o o p w a f e l 

uitsprak, verschillende keren heel nadrukkelijk en langzaam en elke keer de klanken opnieuw langgerekt zodat het aaneengeregen als stroopwafels tevoorschijn kon komen. Hij lette erg op, deed zijn best, lette op mijn mondbewegingen. Vol vertrouwen ging ie op weg - halverwege was ie het blijkbaar kwijt of raakte het spoor bijster terwijl hij toch als een soort mantra en bijna zintuiglijk de klanken proevend bleef opzeggen, half hardop en luider om zo meer vertrouwen te krijgen.
Onderweg zullen veel passerende mensen naar hem hebben gekeken en zich hebben afgevraagd of deze in zichzelf mompelende en pratende man wel van deze wereld was. Door al het kijken afgeleid kwam hij enigszins verontrustend en opgefokt de avondwinkel binnen, koos een strategische plak uit achter de counter waar meer mensen hun beurt afwachten. Hij speurde onderwijl zijn innerlijk af en concentreerde zich op hoe hij dat lastige woord met de hem vreemde klanken moest  uitspreken. De dame in kwestie was een ras Amsterdamse uit de Kinkerbuurt, no nonsense en niet makkelijk uit het veld te slaan; met vanzelfsprekend gemak bestierde zij de zaak en efficiënt handelde zij zo een 8 tal klanten met patatje oorlog, 2 beugelflesjes Grolsch, een rol koeken en 'doe maar ma die ma'', shag halfzwaar en frikandel met mosterd, pak koffie vacuüm en hebjeookroomboter? en nog meer. De ogen en oren van Paul flitsten heen en weer om zoveel vreemde klanken en gedragswijzen. Hij werd steeds nerveuzer, wipte van 't ene been op 't ander en zoog zijn borstkas vol lucht om klaar te zijn voor als het zijn buurt was. De vrouw van de avondwinkel keek hem schattend lang aan, zei niks, bewoog haar hoofd licht naar boven om aan te geven dat ze wachtte. ze had al gezien hoe Paul enigszins uit de toon stond te staan en te blazen. Het bleef lang stil. Paul bereidde zich voor, rekte het moment om nog even intern in zijn mantra te overleggen en toen de woordklanken uit zijn strottehoofd vertrokken realiseerde hij zich dat het mogelijk wat hard en wat uit de toon was van het normale gespreksvolume.  De vrouw was enigszins wat dichterbij gekomen en boog zich wat over de counter heen omdat ze dacht te maken te hebben met een verlegen jongeman die misschien wel wat stotterde.

SHHSSSSssstttttssssstrrrrLLLLOOOOOOPBPBPBVVVVAAAAFFFFFLLLLL 

rolde het door de lucht en door de spatjes speeksel die meekwamen met de klanken vanwege de wat vreemde en overdreven mondarticulaties deinsde de vrouw naar achteren en was uit het lood geslagen door deze haar onverwachte wending. Zenuwachtig omdat Paul zag dat er wat mis ging, probeerde hij steeds sneller fragmenten van het woord uit om zo te verduidelijken:

st st st st st - rrrrrrrrr rrrroooooo pe pe pe? pe wa wa wa wa? wa waffle waffle waffle? waffle? waffle???

steeds meer vragend, wanhopig, en dat je er waarschijnlijk medelijden mee kreeg.
Ik was er zelf niet bij. Ik heb dit gereconstrueerd aan de hand van zijn onthutste verslag toen hij eindelijk na veel wringen en buigen en met aanwijzen een pakje stroopwafels mee kreeg.  Door zijn bloemrijke vertelling heen bleven we gierend van het lachen over de grond rollen, samen met stukjes uitgeproeste stroopwafel.

de stille getuige

Ik geef les aan jaar 2, en geïnspireerd door hun concepten en uitprobeersels op de vloer voor open dramaturgie theatermaken doe ik een experiment in de les als voeding en omdat ik het ook niet laten kan zelf een 'etude'  te maken. De bewegingslessen zijn feitelijk altijd werk op de vloer en viewpoint opeenstapelen van de beweging in al zijn delen. Ik doe eerst een observatie vanuit lopen naar rennen,
en terug. Hoe kijk ik naar binnen en observeer ik terwijl ik iets doe. Hoe volg je zonder dat je hoofd en het denken het overneemt. Het denken draagt censuur in zich en wil vastzetten, verantwoorden, het lichaam is sneller en weet meer.
De stille getuige dus zonder censuur, maar wel een die richting en noodzaak aangeeft en je in staat stelt te sturen.
Het effect is geweldig: we kunnen als het ware zien hoe de man - vrouw denkt, soms wordt er wat in timing uiteengerekt of wat langer stilgestaan bij een deel beweging in het totaal van het lopen. soms zie je wat nadrukkelijker het gewicht naar voren gaan voordat de armen meekomen, dan zie je een detail van de voet afrolling in detail uitgevoerd.
Kun je observeren zonder in te grijpen? Het observeren is zonder meer verbonden met de handeling die op dat moment plaatsvindt, en zet een spoor uit in een logica van opeenvolgende delen. Ook kan het perspectief van observeren telkens anders plaatsvinden, van onder uit bijvoorbeeld geeft beslist een ander gezichtspunt van dat binnenoog en een ander verloop in de delen van het lopen. De lading of de intentie ofwel de spanning wordt anders in zijn verloop. Het lijkt op schilderen, je zet naar aanleiding van een streep nog een streep en nog een enzovoort, terwijl je je laat leiden en gaat meesturen van binnen uit.
Als ik in jaar 1 doorga ontstaat de etude waarbij er 6 mensen met mobiele camera verschillende delen van het lopen in beweging opnemen.
We zetten de opnamen naast elkaar: 6 mobieltjes die allemaal een ander deel laten zien van de loop. wat een feest.


gerauschmacher

Kraakdozen hadden we. biepjes en blikgeluidjes en krassend glas of plastic en van die snerpend lange uithalen soms. Zo klinkt een kraakdoos! De afbeeldingen laten een afwerking zien die ik me niet herinner, in die eerste dagen waren het allemaal losse draadjes en weerstandjes en een transistortje.
Een sigarendoosje was het met wat weerstandjes van binnen, een speakertje, batterijtjes en elastieken eromheen en  elke aanraking was weer anders. nu kan het high tech en met synthezizer en zelfs electrische sax van alles wat je hart begeert. maar toen was het zintuiglijk en eigenlijk een verlengstuk van je huid of van je oor. Het gebruikte de weerstand van de huid en je lichaam voor de productie van geluid. Truus is de meest bekende artiest uit die tijd die werkte met de kraakdoos. Op haar site kom je een indrukwekkend repertoire tegen. Truus de Groot werkte eerst met de Foolsband, de voorloper van Doe Maar. De kraakdoos is bedacht door Michel Waisvisz en Geert Hamelberg in de jaren 60 en verder ontwikkeld door Waisvisz in de jaren 70, toen hij verbonden was met STEIM in Amsterdam.
Ik weet zeker dat we het weer in ere gaan herstellen die kraakdoos van weleer.

Binauler recording

Net zoals de binauler techniek. Iris van der Ende gebruikt die met haar nieuwste projecten. 'binaural recording'. 'Dat bestaat al sinds 1881, het is 3D geluidservaring', zegt Iris. 'Het grappige is dat toen binaural recording werd uitgevonden, men ook even zulke radio-shows bracht. De show werd over 2 radio-channels uitgezonden en mensen moesten twee radio's hebben en ertussen gaan zitten om het te kunnen horen. Maar dan is het effect ongelofelijk! Want de microfoon vangt het geluid op zoals je oren dat doen: het deel bij je schedel is gedempt, en vangt ook de frequenties op via de bouw van je oorschelp..... 3D geluid raakte uit de mode omdat het te duur was om 2 radio's te hebben. En nu is het weer 'terug' sinds Lou Reed een album met die techniek opnam en sinds de 3D film in de bioscoop kwam.'
De 'gerauschmacher' zorgde voor geluid, geluidseffecten en muziek  tijdens de vertoning van de stille (zonder geluid) zwart wit films (tot de jaren 1930  in filmtheaters). Het is ook onderwerp van de Hauser Orkater productie 'De Gerauschmacher' - 1995 en reprise in 2005. Het vermaarde trio Beppe Costa, Kees van der Vooren en Eddie B. Wahr maakte misschien wel de succesvolste Paradevoorstelling ooit. Onder regie van Leopold Witte vertellen zij het verhaal van twee filmmakers die naarstig op zoek zijn naar een muziekmaker.

Voor Hotel Modern 2013 De baard van God’ werkt componist Arthur Sauer, als Geräuschmacher. Zijn instrumentarium bestaat uit concrete objecten, zelfgemaakte instrumenten en elektronica. In de voorstellingen ben je er getuige van hoe de illusie in beeld en geluid wordt gemaakt, en op het moment dat dat zichtbaar en hoorbaar wordt, is het volkomen geloofwaardig en realistisch. De verbeelding wordt in het moment geschapen. Ook de site is een feest: interactief en helder vanuit verschillende zintuigen tot een wonderlijke wereld gemaakt. (Helaas alleen in flash en dus niet voor ipadders.)

Figner, the eind of a Silent Century vertelt het verhaal van Edgar Figner: al meer dan 30jaar voorziet de Gerauschmacher films in de Lenfilm studio's in St.Petersburg van geluid. gewapend met niet meer dan een koffertje vol alledaagse voorwerpen geeft hij vorm aan de meest uiteenlopende geluiden. Filmaker Nathalie Alonso Casale raakte gefascineerd door deze Rus. In een surrealistische vertelling over de Russische cinema en geschiedenis en de noden van de Russische ziel zien we een reis door het verleden. Samen met zijn zoon, Sergei, zien we hem aan het werk. Ze rennen en sluipen terwijl ze zich niet verplaatsen, ze lopen op gebroken glas. Het geluid van een gebroken nek wordt gemaakt door een handvol koolbladeren kapot te wringen.

Het geluid van sterren - Hier hoor je een fragment van de performance .

Iris van der Ende is harpspeler en theatermaker en speler. Haar eerste project 'Stellar Sound Show' (onder meer op Oerol 2012) was indrukwekkend. In een weiland lagen 100 mensen midden in het donkere en dronken nachtlicht, Met laserlicht en vertelling en met een compositie van het geluid van de sterren werd je in een geluidsdeken van oneindige tijd gehuld. Iris Van der Ende werd gedreven door pure nieuwsgierigheid naar het geheim van het geluid van sterren. Ze ging daarvoor op bezoek bij de Hongaarse asteroseismoloog Zoltân Kolláth. De opnamen die ze met hem maakte, klinken ook over het veld. Kolláth heeft het licht van de sterren omgezet in geluid en door dat miljoenen keren te versnellen wordt een sonoor kosmisch gekraak hoorbaar. Het geluid van de ster AC uit het sterrenbeeld Hercules en R-Scuti uit het sterrenbeeld schild.  Stellar Sound Show is beschreven en gepubliceerd: boekrelease.
Voor het opruimen rij ik met mijn dan net nieuwe dodge ramvan het weiland in, laat alle deuren openstaan en met lichten aan want het is aardedonker. Past het erin? we weten het niet, het zal misschien net gaan lukken door de enorme imperial kunnen we ook boven op de wagen stapelen. Het bushokje van perspex glas waarin Iris speelde op de harp, past op de cm in de achterbak. Dan floepen alle lichten uit. wat gebeurt er? Ik ken de wagen amper want net nieuw, en ongerust draai ik op de tast struikelend naar binnen aan knoppen en dan ook de sleutel opnieuw. Gelukkig licht! De sterren lachen. Ik ook, opgelucht want anwb op zo een locatie? De lichten doven automatisch na enkele minuten. Nooit had ik zo een nieuwe wagen. De andere dodge ram van bracht ik daarvoor met kruskas verbuiging onder begeleiding van 4 fietsende gemeentepolitie Arnhem naar de sloop. Hij maakte een geweldige herrie en kreeg zo na jaren van dienst en heel veel km. een passende uittocht.

dichtbij en veraf


Haar nieuwe productie Verte (premiere jan.2015)komt nogmaals terug in de zomer bij de Parade. Dit zeggen de theatermakers: 'Overal waar we zijn kunnen we contact maken met iemand die er lijfelijk niet is en dat contact voelt echt en wezenlijk. Terwijl er onderweg van hier naar daar, van alles gebeurt met iemands stem, woorden, met iemands bedoeling. Theatermakers Iris van den Ende en Bart van de Woestijne vroegen zich af hoe je de ander nu eigenlijk echt beleeft vanuit de verte. Verte is een theatraal onderzoek over wat er buiten beeld valt, wat niet binnen komt. Een voorstelling over de haperende mens en haperende technologie'.

1 moment

Iris deed een paar producties mee bij WalkingFaces.nl.  In Een Moment is haar stem te horen. In 'Het uitgesteld verlangen' horen we haar harpspel, samen met Tis Marang contrabas en Maaike Toirkens cello.
Cast Glass is haar eerste cd release. Hier kun je van de muziekvideo een indruk krijgen.




 

3 opmerkingen:

  1. Wat een prachtig doosje/apparaat en relatie met de mompelende man!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. ...maar wij houden hier erg van stroopwafels, op gare du nord kan ik ze al kopen
    waffle waf waf fle wwww a a a grumpf tilf to - ja prachtig; maar dat stukje over Paul die stroopwafels gaat kopen, echt heel sterk! was dat echt waar?

    BeantwoordenVerwijderen