dit is een toevallige samenloop van omstandigheden

Van het een komt 't ander als 't ware. Actie en Reactie. Oorzaak en Gevolg. Een scharnierpunt, een momentum. Een kantelogenblik, een tijdgewricht, een kritieke massa.

 
Ik loop s'ochtends vroeg de deur uit en de straat op en omdat ik enigszins laat bent blijf ik met mijn - nu sneller dan gewoonlijk - aangeschoten lange overjas achter de splinter van de houten lambrisering hangen en daarmee komt de jaszak in de knel en scheurt licht open en laat daardoor de autosleutel naar buiten toe glippen. Op het moment dat ik werktuiglijk mijn hand in de zak de autosleutel wil pakken en misgrijp omdat deze binnen is gebleven door de opengescheurde jaszak en het verhaaste vertrek, besef ik dit gemerkt te hebben, en draai al om nog voordat de hand weer uit de zak is gekomen. Mijn voet komt op een achtergebleven honduitwerpsel op de rand van boomspiegel en glijdt weg, mijn hand is blijven hangen en kan niet opvangen en zo lig ik even later onhandig met over elkaar heen beknelde benen half over een tuinhekje de opgebloeide tulpen te bewonderen en zegt buurman Mark die sedert kortgeleden heel kwiek vroeg ook de deur uitkomt vanwege zijn nieuwe docentenjob als ICT'er, hé, een nieuwe mime-voorstelling? De inspiratie ligt op straat, dat is duidelijk.

Ik geef die dag les aan jaar 2 en aan jaar 1. We doen onder meer een improvisatie over tijd en ruimte. We trainen een aantal zaken eerst. Zonder vooropgezette verbinding zijn voor het publiek de verschillende handelingen in de ruimte verbonden en lijken ze op elkaar afgestemd. De handelingen worden vanuit een eigen motorisch moment - impuls op een gekozen plek vergroot en verkleind zodat je de weg kent met je en in je fysiek (het instrument). Daarna worden er verschillende spelers tegelijk op de vloer aan het werk gezet. Steeds vallen momenten samen en lijken ze soms synchroon te lopen en met elkaar verbonden of reagerend.  In de middag zijn er volop makende en repeterende studenten die naar aanleiding van een concept theater-etudes ambachtelijk vorm geven. We gaan er als begeleiders in en uit, ruiken even en geven terug. Op mijn scherm schiet er nog een bericht van Nick Steur voorbij. Ik ga het net halen en loop de benen uit mijn lijf.

The Big Mo zeg je in Amerika. In de mechanica is momentum een synoniem voor impuls, een grootheid van massa en snelheid. In overdrachtelijke zin geven we er een uniek omslagmoment mee aan.
De 'kritieke massa' kan wel de hoeveelheid 'chance' (toeval) zijn of de gezamenlijke inademing van kijkers en performers, of de energie van de verhuizers door het extra ontbijt dat ze van de opdrachtgever kregen voordat de piano uit het raam werd getild.
Het kantelpunt is een (symbolische of mechanische) drempel, een gewichtige kwestie of een gewichtskwestie waar het tijdgewricht mee belast wordt en 'out of joint' schiet. een kortstondige verstoring van een dynamisch evenwicht, een 
motorisch ogenblik is vanuit de dramaturgie de aanzet voor de gebeurtenis die het verhaal echt ‘op gang brengt’.
het tijdgewricht is een tijdvak, een stadium, waarbij er eigenlijk sprake is van meervoud om de tijd in 2 vakken wordt onderscheiden en verbonden.  

'A Piece Of Time'

Nick Steur worstelt als elke kunstenaar 
met ruimte en tijd: de puzzelstukjes passen niet en juist het niet passen en het er niet uitkomen is aantrekkelijk voor de toeschouwer. Het laat een menselijk dilemma zien in zijn eenvoud: mijn logica moet zich met de werkelijkheid om me heen behelpen, dat is te zeggen: de werkelijkheid zelf gedraagt zich arrogant en eigenzinnig en nooit wil het eens echt passen in de logica om je heen. In Freeze - 13 en 14 mei in Parijs - bouwt hij met een betoverende intensiteit stenen en in 'A Piece Of Time' probeert hij met hulp van het aanwezige publiek zoveel mogelijk  van de opgestelde mechanische metronomen synchroon te laten lopen en maakt zo een collectieve tijdservaring en verstilde muziek van aandacht en tikjes van geluid.
Vorig jaar was hij daarmee bezig en hadden we enkele malen email contact en wees ik hem op Ligeti 'Poem Symfonique for 100 metronomes'  - 1962. In de mime-danswereld is het met kraakdozen en metronomen druk geweest in de jaren 60 en 70. De geluidsfascinatie en de stop motion was hot, John Cage en Cunningham hebben die toon gezet. Cunningham construeerde als eerste dans vanuit een open dramaturgie en liet 'het toeval' ofwel de I Tjing beslissen welke volgorde de dans-etudes werden gespeeld. Ik speelde veel in Het Veem met onder meer Michael Vatcher (nu 'available jelly' en the 'river') en George Bretz, die in zeer eigen installaties de tijd en de structuur aangaven voor de bewegingsverbeelding.

Tijdgewricht: elke keer bij Man Bijt Hond een gedicht voorgedragen door onbekende Nederlander van een bekende dichter. Tijdgewricht is van Jules Deelder.

Bankjescollectief: elk 1e zondag van de maand  presenteren bankjes zich met een maaltijd, een theatervoorstelling, een dansje, een zitgedicht en wordt de dag een groot openlucht- café van ontmoeting.

Zitbankgedicht: New York metro bank van Hieke Aardema: ik ga binnenkort dichtend dansen daar in de hal aan de Ferdinand Bolstraat VVE Marie Heinekenplein of in de Local Goods Store van Pakhuis de Zwijger - De Hallen Amsterdam.
bizarre  samenloop van omstandigheden (filmpje van Joost Reijmers)
Poëzie eenvoudig  gebeiteld in Arduin op een zitbank aan de oever van de Leie

choreografie van tijd en ruimte:

Ik zit op het puntje van mijn stoel en kijk gefascineerd naar Richard Alston terwijl hij bij ons op bezoek in Amsterdam (lange tijd geleden), aan de keukentafel uitlegt hoe zijn choreografie Double Works in elkaar zit. Hij kijkt me aan terwijl zijn handen onafhankelijk een spel uitvoeren met de ontbijtspullen op de tafel. er ontstaat een mise-en-scene in beweging en geluid met pindakaas, bestek, een klein bord en stukjes boterham, kopjes en theelepeltjes. 
Mijn zoon Twirre heeft binnenpretjes en voert  dit tegelijk met eigen onnavolgbare logica door en plaatst de voorwerpen zo op de randen van de tafel dat ze er bijna afvallen. Een sterke onderstreping van een woord in de uitleg met de hand op tafel laat het kantel moment ontstaan en kopje en de eierdopjes vallen naar de grond,  waar ik dan net op tijd het glas behoedt voor scherven. Mijn zoon grinnikt en wij verbazen ons over het moment. Het actie reactie moment is een sequence van beweging met een prachtige dynamiek en verbeeld een dans. In het filmpje 'Der Lauf Der Dinge' zie je dit op een geweldige manier ook verbeeld als beeldende kunst. Der Lauf der Dinge is een art-film van het Zwitserse kunstenaarsduo Peter Fischli en David Weiss uit 1988.

tijdgewricht - wat een prachtig woord en het scharniert ook nog!

Uurtje Oost zegt het poëtisch:  '‘Time is out of joint’ sprak Shakespeare’s Hamlet en niets is minder waar voor het scharnierpunt in de geschiedenis waarin we nu leven. Oude systemen falen en nieuwe systemen zijn nog niet gerealiseerd. Kunstenaars kunnen en willen hierin een belangrijke rol spelen, om vergezichten en nieuwe wereldbeelden te scheppen.'

'time is out of joint" spreekt mooi vanuit het Engels: het gewricht van de tijd, de tijd wordt uit zijn kom getrokken,  maar op zijn Nederlands vind ik  'tijdgewricht'  een prachtig woord. En het scharniert ook nog! 2 momenten die met een scharniertje vastzitten en een deur kunnen openen. Of zou het scharnieren ook anders kunnen werken? zoals een keuken kast met een dode hoek onder het aanrecht waar je dan zo een draaitafel in kunt zetten zodat de kast als het ware binnenste buiten keert. Daar ga ik verder over doordenken.

Choreograaf Jasper van Luijk en performer / beeldend kunstenaar Nick Steur. Uitvoerende danser Jefta Tanate.

In het aangezicht van de zwellende tijd en kruiend flikkerlicht  zochten zij naar een evenwicht:  het minnedicht in beeld en beweging had een droomgezicht.
Uurtje Oost begon wat laat. Ik was blij Nick weer even te kunnen zien. Nick heeft performance opleiding gedaan in Maastricht en was daarvoor bij WalkingFaces.nl te zien: TalkingManTalkingWoman - 2007

1 woord:

Als je kijkt op de site walkingfaces.nl, zie je bij talkingMantalkingWoman   de op elkaar in tijd versmolten beelden 8 afzonderlijke beelden van t shirt teksten en locatie performances. Het gedicht in talkingMantalkingWoman gaat ook over tijd, over wanneer. Tekst van Anouk Saleming:

wanneer is een woord teveel wanneer wordt metaal moe wanneer slaat een hart voor het laatst wanneer ben je oud wanneer is een draad versleten wanneer breekt een ketting wanneer slaat twijfel toe wanneer wordt een haar grijs wanneer rolt een eerste traan wanneer knapt een ader wanneer is een liefde voorbij wanneer barst een steen wanneer valt de eerste regendruppel

de ruimte die opent door tijd en licht

De rollen witte theatertape hangen aan het grid van het plafond in een vierkant naar beneden. Op de achterwand is als een lamellen muur eveneens witte theatertape in strepen van plafond naar zwarte vloer in een rij naast elkaar aangebracht. De danser Janna is naakt. Hij danst-verplaatst zeer precies en intens op een enigszins diagonale lijn naar achter. Het licht werpt een prachtig schaduwbeeld op muur en lamellen. Langzaam dalen de rollen theatertape naar beneden, iedere rol met een eigen snelheid. Het stroboscoop licht versterkt dit effect van tijd en ruimte, van stop motion, van momenten die voorbijgaan, van momenten die je mist. In het laatste deel brengt Nick een kleine zaklantaarn in de hand op de vloer en wordt de rest van het licht weggelaten. De schaduwbeelden worden nu intenser en als het licht met hem traag lopend achter de lamellen verschijnt, worden er meer ruimten 'geopend'. Janna versnelt in een draaiende beweging - door de herhaling is het bijna een Soefi dans - en wordt nog meer nadruk gelegd op het moment en de zich rekkende tijd.

Juist op het 'kantelmoment' van half hurkend, half staand werkt die draaiende beweging zeer intens en wonderlijk poëtisch. De choreografie is beslist indrukwekkend, ook de beeldende installatie. De dans is ongekend precies, ingehouden en technisch hoogstaand. Ik mis de adem.

Het blijft daar door nog een vormexperiment: Ik mis letterlijk de adem - de danser blijft ondanks de intensiteit op afstand. Wanneer Nick het zaklantaarnlichtje op draagt is hij performer maar dat zien we niet terug in zijn aanwezigheid. De tegenstelling tussen het zwarte en het lichte deel (omdat hij zich achter het licht bevindt) is een mooi beeld, zijn beweging, verplaatsing moet  onderdeel van zijn van de uitvoering.

foto van Menno van der Meulen

Langdurigste kunstwerk

Willem Jan Otten - zeer gewaardeerd proza schrijver (prijs PC Hooft 2014-ik lees hem al lang en graag) beschouwt in jan 2015 Volkskrant 'Poetry' van Lee Chang-dong in de serie vijf onvergetelijke films. 'Het grootste meest uitgebreide en sowieso langdurigste kunstwerk dat de westerse cultuur heeft voortgebracht is het Kerkelijk jaar. Het is en oneindig gedicht waarvan per mis of dienst een strofe wordt voorgelezen. Of: 1 drama dat in afleveringen voltrokken wordt - zeg maar de oer vorm van de televisieserie. Met op zondag naast alle dagen een soort extra opgetuigde aflevering , 'Hoogmis' genaamd.'
Over tijd gesproken. 'De dag dat vasten begint heet Aswoensdag en is als een tijd binnen een tijd.' Zes weken lang vasten! Dit is pas inleving en ervaringstheater. De zuiverende werking is des theater. 'Een gedicht is een kleine religie. Een religie een grote.' zegt Les Murray volgens W.J.Otten.