cadeaus die heel stil zijn en woorden die wandelen

Ik krijg soms cadeautjes die heel stil zijn en waar ik dan met een haakje aan vast kom te zitten.
Een lichtje voor van binnen. Dit brood stond een geruime tijd geleden voor mijn deur.  Op het bijgeleverde koffiefilter (voor de boodschap)zei het Sjoerd, dus dat kon niet missen. verder zei het brood niets, hij smaakte geweldig. Nog steeds zoek ik naar de donateur van mijn smakelijkheid. De berichtjes in ArtEZ Arnhem Onderdegrondlangs van 'De tijdverstrijker' zijn er ook nog. Frederique gaf een afstudeervoorstelling met Erik Bok in een schoonmaakkast. Teksten op basis van haar eigen scriptie waarin veel 'Toon Tellegen achtige' poëzie werd geschreven. De kleine boodschappen zijn enigszins verborgen: als je langs loopt zie je soms ineens een paar uitgeknipte woorden van kranten bij elkaar geplakt op een richeltje of achter de brandhaspel. Kleine cadeautjes voor onderweg. Als woorden wandelen brengen ze ook een wereld tot leven: In het verhaaltje van de Uil - 'Tranenethee' van Arnold Lobel - komt Uil thuis en besluit enigszins somber tot een theetje. 'Vanavond ga ik tranenthee zetten" - zegt ie. Verwoed denkt hij aan trieste dingen. hij denkt aan lepels die achter het fornuis zijn gevallen, en die je nooit meer terug vindt, aan boeken die je niet meer kan lezen, omdat er bladzijden zijn uitgescheurd. Hij denkt aan aardappelpuree op een bord die niemand wilde opeten en aan kleine opgebruikte potloodstompjes die je niet meer kon vasthouden. Aan nog veel meer nare dingen. Aan - mijn fantasie - sokken die verdwijnen en waarvan er nog maar 1 uit de wasmachien terugkomt. Aan tijd die je niet meer terug kunt halen omdat de klok stil stond. De tranen ving Uil op in een ketel en zette hem op het vuur. Tevreden dronk hij zijn tranenthee.

De tijd van Adam Magyar: 

hij legt de wereld vast in hyperslowmotion! Hij laat een wereld zien waarin tijd niet bestaat!Bizar en heel intens kijken we minutenlang naar een uitgerekt moment. In 'De tijdverstrijker' is het moment ook uitgerekt en wordt dichterbij verrekijkend veraf of andersom. De schoonmaakkast blijkt een microkosmos. Zit het in het verdwaalde hoofd van de man?

Met geschreven filosofisch dichterlijke teksten, die

stilstaan bij een moment of bij een woord, of bij een bijzondere manier

van kijken, beelden en objecten die op zich al een ge ensceneerde

werkelijkheid in zich dragen: 'Het gaat hier om een tijdverstrijker, deze is in de kast gaan zitten en is er de tijd gaan verstrijken. De tijdverstrijker, een soort Boenman.  Hij verstoft al een beetje. Maar strijkt nog steeds. Het is een soort wringen. Hij heeft hier de zemel en de dweil gevonden en de stofschepperslang, zijn vriend.'

'Wat doe jij hier? vroeg de mier. 'Schrijven" , sprak de schrijver. 'Ik kan het niet lezen', zei de mier. 'Dat klopt - het is ook onleesbaar'. 'Waarom schrijf je het dan?' 'Het is wel schrijfbaar'. Wat schrijf je dan?' ' Ik schrijf wat ik denk'. 'Wat schrijf je nu?' 'Ik schrijf een vraagteken, jij hebt zoveel vragen'. 'Ik ben op zoek naar de verte' zei de mier. 'De verte is hier' zei de schrijver. 'Hier?' zei de mier. 'Ja, tenminste.....mijn verte', zei de schrijver, 'dat hoeft niet perse jouw verte te zijn'. 

Philippe Genti

Hier is ook een kei in het genre: Philippe Genti   Ne m'oublie pas. (2012)Philippe Genti speelt met schijn en werkelijkheid, zijn het mensen, zijn het poppen, objecttheater en mime-dans in een magisch realistisch eigen stijl. Hij tovert. In het werk 'Voyageurs Immobiles' (2014) komt er een hoofd bezit van de man nemen. Prachtig beeld. Orkater maakte in 1991 met Aat Ceelen De Ivanovs met Han Romer,- ik zie nog dat prachtige moment met hoofd uit de vloer dat een minutenlange monoloog hield zonder stop. 

zimihc

Met Maatje 90 in 1999 (vanuit ZIMIHC = zat ik maar in Hoog Caterijne - straattheatergroep waar het productiehuis Utrecht later naar is vernoemd) een objectvoorstelling gemaakt. Veronica Hazelhof schreef hier het verhaal voor: over een alledaags woensdagsservies waarvan het gebroken en gelijmd kopje  op   het deftige melkkannetje verliefd wordt van het zondagse servies. Joost Belinfante (Doe Maar) deed hier de muziek - hij speelde virtuoos 'tea for two' op het servies en ontlokte prachtige tonen op de afvoerpijpen van het keukenspoelbakje. Met hen maakte ik ook Kouland, waar een jas een olifant wordt en de groenten in de ijskast tot leven komt. De transformatie intrigeerde.

Nu is voor mij een jas een belangrijk item. Een jas is als een huid, die je aantrekt. Een masker. Een masker is een bewegende structuur, en met zijn aard en zijn gedaante en hoe hij aanvoelt transformeert hij de bezitter en drager in een speciale aanwezigheid. Een jas is een cocon, waar je in woont. Als de jas tot leven komt heeft ie een eigen leven. 

Het verdwalen in een tekening 

is een prachtig beeld. Mary Poppins springt met de kinderen en (Rchard Wayne)-Dick van Dyke in de krijttekening. 

Supercalifragilisticexpialidocious  dus. Ook een beetje 'Het meisje dat verdwaalt in haar tekening, oftewel Paars Zand', van en met studenten 1e jrs Theater Artez.. Die productie is beslist de moeite waard. Van mij mag die vaker gespeeld. Mathilde Maas schreef een enthousiaste recensie toen we speelden voor de kinderen van kunstbedrijf Arnhem in Rozet. Hier de volledige voorstelling zoals deze werd gespeeld voor kinderen van Jan Ligthart school te Arnhem.

Les Triplettes de Belleville

Hier wilde ik ook 'Les Triplettes de Belleville'  aan bod laten komen. Terecht want echt een meesterwerk. 'Buurman en buurman' mag er zijn, maar dit is helemaal top.
Nog meer: 'le magasin des suicides' - film de coup de coeur Patrice LeConte.

werkplaats voor maken

Nu het voorjaar doorbreekt en de maakcaroussel-werkplaats voor theatermakers en docenten op gang komt, zijn er tientallen studenten die zich het hoofd breken wat ze gaan maken. Wat is hun signatuur, wat is hun fascinatie, wat en waarom vinden zij mooi. Ook studenten die zich opmaken voor de afstudeerbank en jaar 3 maken hun voorstellingen. Hoe meer bronnen hoe beter. Vooral de vakoverstijgende en andere disciplines leren veel: je leert feitelijk de lading vertalen. Ik loop me suf en denk mee. Concepten? dat is lastig. Hoe componeer je eigenlijk? en wat is een concept. Dat is nog lastiger. In het mimetheaterwezen heeft iedere theatermaker zijn eigen manier van notatie. Notatie moet je begrijpen als een manier om de tekens vast te leggen die je in het theater stuk of etude wilt gebruiken. Ga je vanuit een muzikale structuur werken? of vanuit beeld, en beweging of gaat het meer om performance gehalte, confrontatie, ervaring. De lessen die ik geef praktiseert het bouwen, het maken op de vlakke vloer of op locatie. Ruimte en context is doorslaggevend voor wat je wilt met je 'lading'. Voor wie? ook.   Je deelt met anderen hoe jouw werkelijkheid kan zijn, hoe het eruit ziet vanuit jouw kanteling van de werkelijkheid. Kunst. Ja - 'kunst is pas kunst als je er een lijstje omheen zet'. Maar welk lijstje? welk perspectief. Welke subtekst, welke tekens.
Er wordt doorgaans veel video beaming benut om snel een werkelijkheid op te roepen. Maar een beamer is in een andere tijd, filmbeelden die je wilt laten versmelten met de werkelijkheid van je theaterstuk. Al snel is het effect illustratief. Idem zo met veel licht en andere ingredienten als kostuums. Tenzij je het als materiaal beschouwt waarmee je gaat spelen en onderzoeken, net zo lang totdat je het letterlijk kunt boetseren als klei.

De Jas

In de lessen hebben we het afscheid, of de ontpopping gespeeld aan de hand van jassen en hoe je die uit en aan kunt trekken(ieder op zijn eigen wijze). Het wordt nog een voorstelling op zich. Stapsgewijs vorm je de scene: ruimte, tijd en beweging, het geluid van een rits. Een alledaagse handeling en plots is die beweging drager van een dans en eindeloos strekkend wachten op vertrek. Herhaling van kleine subtiele details laten ons inzoomen, de dynamiek wordt vanbinnen gedacht: we willen naar binnen kijken.
Is het een thema? is het een onderwerp? Wat is een concept? Verder graven, observeren. Wat zie je?
Kijk ik vanuit een zolderkamer op het plein en zie ik daar een mensenmenigte als het ware 'mijn' choreografie lopen?

Een theatermaker met een koffer ceedees? 

Tja. Als ondersteuning in eerste instantie om de dynamiek te gebruiken wellicht behulpzaam, maar de muziek is wel een aparte mede en/of tegenspeler. Net als ruimte. De muziek is veel sterker dan de speler/acteur. Je moet de muziek dus wel gebruiken, als materiaal, als klei om mee te boetseren. Het zijn net inlegzooltjes: het geeft ondersteuning, maar meteen doen de spieren niks meer. Voor beeld tijdens je spel geldt hetzelfde: waar kijk je naar als de televisie of een beeldscherm aanstaat? Nooit win je als acteur van een geprojecteerd beeld, je zult een mix moeten vinden om het beeld als aparte speler te integreren.

Jacques Tati 

had nog wat onvoltooids in de kast achtergelaten en dat is vervolgens subliem door de zelfde maker van 'les triplettes' op tekenfilm gemaakt in 'The Illusionist'. De illustratie is van Thierry Torres, zie animatie tekening ontwerp. Ik denk terug aan

Jan Svankmajer 

en het gedenkwaardige 'Darkness Light Darkness' (1989) : grote inspiratie toen we bezig waren met 'What shall we do without us?' van Schwibettus/Hoogeveen - 1990. Das Boot en  De nozem zijn de overige delen van het absurd muziektheater dat we maakten. Op het eind zie je het hoofd in de koffer als een klei figuur in een te kleine kamer.

Animatie en theater. 

Even een video aan is niet alles. Stop motion principe toepassen verdient meer aandacht en ook hoe ga je eigenlijk om met filmbeelden en live beelden. Perspect deed dat als eerste mimetheater met techniek: De Bolhoedmannen (1978) is zo een klassieker. Helaas hier geen video beelden voorradig (komt nog). Les hommes aux melon chapeaux melon en inderdaad echt surrealistisch naar Rene Magritte. Film die op de kranten van de staande lezende bolhoedmannen oplichtte. Bolhoedmannen die een wandeling maakten door de beelden van de catacomben van de stad. Opzicht en doorzicht techniek met geprogrammeerde caroussel dia projectoren. Er stonden meer dan dozijn opgesteld.

Harpya

Ook de Harpya van Raoul Servais (1979)
kan hier niet ontbreken. Het hele oeuvre van de Belgische animator is zeer de moeite waard. Zie bv. ook Chromophobia.(1966)  Met Wil Spoor zaten we tien dagen in Gent, in de zwarte zaal te werken aan Harpya. Met Fran Waller Zeper (van Waste of Time), Wil Spoor en ik. Wat een geweldig magisch realistisch werkje. De live acties werden in een zwarte zaal opgenomen, daarna werd alles beeldje voor beeldje ingekleurd.

Ja, woorden die wandelen en cadeaus die heel stil zijn. 

Een lichtje voor onderweg. Inspiratie en tijd die verstrijkt en van dichtbij verrekijkend en van verre dichtbij kijkend. 'Zet het in een lijstje en het is kunst. 

Groot Herenleed: Cherry Duyns, Armando, Johnny van Doorn.

- 'Ik heb gisteren iets vreselijks gezien mijnheer'. - 'Wat was dat dan wel voor  vreselijks.'   - 'het ochtendgloren'. - 'Ahhhh, het ochtendgloren.' - 'Ja ja , en het maakte lawaai, het deed pijn'. - 'Verklaar u 'es nader?' - 'ik hoorde de zon knarsentanden'.- 'O, dat is net goed voor de zon. moet ie maar niet schijnen.'- 'Ja maar, dat vind ik nou juist zo aardig van die zon - dat die schijnt'- 'Nou, ik niet. Ik heb de zon nooit gezegd dat ie moet schijnen, dus begrijp ik niet, waarom ie schijnt- neem me nou niet kwalijk'.. - 'Ja maar u heeft de zon toch niet gemaakt, mijnheer'- 'Dat weet U niet... dat zegt u maar zomaar, maar dat weet u helemaal niet'...